א" װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״: "׳יױׁ ׂ׃ הװ ׃ױט י ׀ײט׳ זגט ׳ױהי גיױ בױׂױ ױװךטױך ״ׁח ױאחױ״. װאײח װח״א י גיױ װבׂטױך װױ׳ טח ׀׳ט גיטױך יא י יױי ׁװ"
׳חט ׳׃י ׀״װ ׁ׃ח װ׀ בׂטױך ׀ח״טױאױך ׂױטױך ט׃װ ׁױך ױ׀ױך װײטג
ׁ -31 ׁ׀, ךז ׁיט׀ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ׀ך װױ װׁא׀ױ ח׃ױ װ׀ׁח ׁגיױ ׁחׁ ׀טׂױ װׁט׀ױך װגױ װ – WHO ׀יט ז ׁ װגױ ׀ך װ - World No Tobacco Day. ױ ײװ אגט ׁ״טװ װ׃ׂי ׀ך װבױא װׁט׀ױך װחיױט גיױ ״ׁח ױאחױ״ ױ׀ך זג׃ װ׃אױך װג װה׳ךך בהט װגיא. װיאװ ךח׃ ׀טׂױ װׁט׀ױך װגױ ׁחיט ׁ גיױ ױׁט׀ױך װט׀ױך ױ׃ױױ׳ װװיהגװ װיך ױװײחװ יי גיױ ג ךהחױ׃ װט׀ױך י ׁױׂט ױ׃ ױך ׳ױך בט״ ױ׳ױך ׃ט איװ טױאױך ךױז׀װ גיױ הבׁ ׀ױ ׀ח״ׁ.
אךױא ׀טׂױ װׁט׀ױך װגױ װ – WHO גױװ ׁט׳ׁ װגױ ך -165,000 ׃ הא ׂ ׳י ײװױ ׁ׃ט װאיװ װך׳ךױאױך ךױז׀װ ׳יהװ גיױ הבׁ. ׀ױ י׳ י בׁױ װװיױך װׁט׀ױךױך י װ׳יהװ ׁ׃ױך ױאז׀ ׁבױ ױׁׂט װךהך׳ױך COPD (׳ך ט׀ױך ׳בךך טױאך) ׁׁׂטױך. אױ יאך 2019, װגיױ װױטׂ ױךט -8 ױ ׁא ׀׃ ׁיאװ ׁט׳ׁ װגױ ױׁאױבד ױ ׁא ׀׃ י׀א גיא יך ךױז׀װ גיױ הבׁ. װיגױך װ׀ יגיױ װױטׂ ׀׃ ׀׳׃ ׁגױ ׁ 4 יאױך.
״טך ׀טׂױ װׁט׀ױך װגױ װ׀ װה׳ך ׀ך י׳ױך װגיױ ׁ-30% ג׃ יאך 2025. אךױא חױ׀זך ׀טׂױא װבט״ ׁגױ װ - Prevent20 גױװ 20% חט װױױך בט״ ׁגױ חיױט גיױ ױװױ׀ װױױװ ׀ך װׂױט װגחט בט״ װט׀ױך ׁחטׁ גיא ױ׀׳ט׀ ג ױךט יא יי חט װױױך בט״ װט׀ױך ׁט׳ׁ װגױ.
װחױ׀זװ װ גױך װױחװ ׁ״טװ װיהג ג יױך ג אך װׂ׃ ׀ך יגױט װב ג ױזט װגיױ ׀ב״ט״ׂך אגװ יװױ׳װ גװ ׁױךט (Best Buy) ױװ׀טׂױא װ׳ׁט ׁװ ױׁ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״, יױ׀ה זז ׀ך אׂג װגיױ ׃ אױג ױא חט ױױך בט״ ׁיאװ, װחיױט גיױ.
ט ײױ א" װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ בטװ : "׃אך יט׀ ח׃װ ׁיאװ װ׳ױהך ׀ך װיױױ׀ך װב, װט׳ׁװ ׀ך ׳ױח ׀בױט װגיױ ׁחױױך זׁױט ױי׃טׂװ ׀ך ׳ױח װׁׂך װהטבױ ױװיױױח י װױזט װט ױװך. ײ׀ך ׀׳ט ׀ׁח א׳ױי י ׀טׂױא װ׀ׁח ׁגיױ, ׳ׁט װאבך ױׁךך יט׃ װׁט׀ױך. װב״ױטך װ׳חחװ ױװ׀הװ י װגיױ ׁגױ, װױ׳װ זך ׳, ׀ גׁױ׃װ טׁװ גױ׃ האאױ ׀ ׁיט׀. א׃טיך ׳חחװ הגװ ױ׀הװ גװ ױאטזך ג אך יאױ ׂ׃ הװ ׃ױט י ׀ײט׳ זגט ׳ױהי װךטױך ״ׁח ױאחױ״".
׃"ט ׃ױ׃ ׁ״ױ, טױה׀ ױטײ װבׁטװ ׁט ׁ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ װבׁט : "׀אױ ױ׃׀ׂ װׂ׀׃ׂ'״ װ׳׃י ױװחהא װיױױח יאױג׃ױ גױ׃׃ גיױ ׁחױ ׂט ׀ױךױ. ױ׀ד ױ״ט׃ ׳ױב װה׳ךך אײח ױזט ׳׃י יװחד װאײח יװ ״ט א׳יד ׁױ׀ױ ׁ׀זגױך ׳חט ׀טױ ״ױױ׳. װ״ך װי׳ װזׁױט ג ׃ יױי ׁױיׂ ױ ׀׃ױ ױ׀ױ׃ גך ׀ד ׁ׀זגױך טױה׀, ׳ױ״׀ך ׀ך װ׃גך. י ײױט יחױט װאחױ״ ׁבׂטױך װ׀ח״טױאױך װױ׀ ׂ ״ׁח, ׁ׃ױח ױ ׁבׂטױך װטׂױך, י׃ױׁט ׁ׀ױךױ ׳ױט ט ׁג הױ״אז׀ אײח ׁט׀ױך ׀׃ט, טח יגיױ װױ׀ ױהג ׁטױײ ׂ׃ױ ׀ יגױט ׀ױ יװטאױ ׁגׁט. ׳חט גױ׃א ׁט ז׀ױ בׂטױך ׀ח״טױאױך ױך ׳ױט טג ױבט״א װײױװ ג װךהך׳ױך ׂ׃ױ בט״א, ׀ױ״ יטט װׁ, ׀טױג ױ׳ ױבױ ױׁׂט ׳ױך ׁ (ה יױ׃ ׀ד װזטא ׁגז ׀יט טױׁ יױךה ׀ױ ׁג ׁ׳ׁטױך ״ׁח י בׂטױך טׂױך)."
׃אװ הטױב״ ח׃ך װׁט׀ױך ׁ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ װױבהװ : "׀אױ ׳ױׁ װה׳ך ׀ך װא״ װהײ, װטׂי ױװ י בט״ װאׂט ךױז׀װ גיױ. ׳ך װבט״ װױטׂך גיא ױטױװ ׁגױױך בױ בד גזױ ״הױ. גיױ װױ׀ װׂױט װױׁ בט״ װאך אגװ ױיא ױׁױ׳׃ בױ ׁׂױװ ׀יט װױ׳ױ ג ׁװױט׃ך װיױי ׁױזט גיױ. װגיא װ ׀ װחױטׁאױך װ׳׃ י בט״ װחיױט גיױ, ׳יהװ גיױ הױ (הבׁ) ׁׁך ׀ױ ׁחױ װגׁױ׃װ ׁׂטװ ׀ך װבױ בט״ ט׀ױך. װׂאװ הא גיױ הױ ױװׂאװ ג ׁא אױגט הא װך׳ך גיױ ה׳ךװ יגױךך ׀ך װבױ װךהך׳ױך בט״ װחיױט גיױ".
ׁ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ װהױגך װיאװ אגך ךױךװ ױך׳ױ׀װ ׳ױך בט״ װאׂטױך גיױ, ׃ׂי ׀ך װ׃ט װױ׳ױך ׂױט אׂג װגיױ. אךױא יט׃ װׁט׀ױך גױװ ׁ ױ ך ׁיט׀ 22 ׁא ׀׃ ׳ױך װחיױטױך ׁגיױ ױ בט״ ט׀ױך, בט״ װׂטױ, ׳ך ט׀ױך ׳בךך טױאך COPD װךחה ׁ, יׁו ױ׳ ױױױך הך׀ױ. ׁב װ, ׁ יאװ ך ׁיט׀ -8,000 ׀י גיױ װ - 800 גיױ הבׁ, יװ 22 יט׀ יך ׁ ױ ׳ױך װחיױטױך ׁגיױ.
ׁגחׁױך װגװ װ׃׀ׂװ ׁחטׁ זגט ױׁא אױגט װגיא בׂטװ ׀ח״טױאך ײװ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״, ט׀יױאװ ׁיט׀ ױׁ װט׀יױא ׁגױ (׀׳ט װחה װיױךד -FDA ױ- CDC ׁ׀טזױך װׁטך), חה ׳׃י ױזטך ׁא אױגט ױזגט ג אײח בׂטױך ׀ח״טױאױך ױבא װי׀װ ג װיױך װיױי ׀ױט ײ. װחה ׁױׁױ ׁװךא׃ׁױך י ׀ חזב ׁ׃ױך ׀טאׁ גױװ ׁ׀זגױך יט׃ װהטבױ זׁ יװזגױ ױװהחױ ׀ך װךי׃ט ׁװךא׃ׁױך. ׁבט״ױ ׁ ׀טאׁ װבהט ׁחױױ י ׀ חזב יהׂי ׁא ׀׃ יװזגױ ױ װױך יה אבױאױך ױװיךךד ׁׁ׃חױך גׁ׃װ בׁׁ װבׂטױך װ׀ח״טױאױך. װ׀טאׁ ױׁ ךגזׁ ג װגױׁ׃װ יטױז יװױ׀ װװ יה, װט װױ׀ ׀טאׁ... ױװױ׀ ךגזׁ גױ׃ ױךט ג װװזגװ װ׀ ׁ׃ך יחׁ ׁא װ׀׃ – װט ױ ױ׃ג יבׂטױך ׀ח״טױאױך טױך ׁ׃ױח ױ בׂטױך טׂױך, ױיׂ ׁי גיטױך יא י יױי ׁבׂטױך װטׂױך ׳יׁױ יװ "ׁט׀ױך" ױטח ׳חט ׀טױ ״ױױ׳ װױ׳ױ ׀ך װאײח װגזױ יװ.
װ״טװ ׀׳ױט װבט״ױ װ׀ װזד ׀ך װגױׁ׃װ יװחד װאײח װׁט׀ױך י װבׂטױך װ׀ח״טױאױך ׀ ׁטױט ג׃, װ״ בהח ׁ׀ױאװ װיׂױװ יװױזט ׀אױ בױ ױװ׃ׂי י יגי ׀ױך װױ׀ ׁגז יה אבױאױך י װ׳ׁטױך װיױױחױך. ׁא אױגט ױזגט װ ה׳ ׀ױױבװ הׂג ׁױ׳׃, ׁױ׳׃ ׁי װיהגךױ װטך י װאחױ״ ג װױ׳ י׀ ב װךהך׳ ג׃ ׂ 25 גט. ג ה װ׃ױױ׳, ׁט׳ׁ װגױ יךיױך װ׳ׁטױך װיױױחױך ׁ״ח״חױך יאױג׃ױ הךױך יךי זגט װ׀׃טך װבׂטױך װ׀ח״טױאױך ׁאבױ װהױ ׀ױך ׀״טח״ׁױך זגט ױ׀ ׁחט טׁ אז׀ ייגױט װגיא בׂטױך טׂױך ׁחטׁ װזגט יװ׳ױ ׁגיױ בׂטױך ׀ח״טױאױך, יט ׀׃ױ ױ׀ױ׃, ׁׂױװ יגױךך. ׀ױ ױ יװ׀טאׁ יאױ ׀ױט ׁבט״ױ: "׳ׁ ג װט׀ױך װהױך י!". װחה גװ ׁטיךױך װ׳ׁטךױך, ׁגטױז װ״ױױײװ ױװ׃ ׁײ חװװ י בהט יׁױגױך.
אט װג׃װ י װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ׁאױי׀ בׂטװ ׀ח״טױאך ױװאײח ׁט׀ױך װגי, װבױׁׁ ױװבׁׁװ
טׂ װױ װׁא׀ױ ח׃ױ װ׀ׁח ׁגיױ, ךגװ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ׁךי׃ט ט׃ױ װױױװ ׂ ׁבט״ױ ׃ׂ״, יװױהחױ ג ׃ ׂך BBDO װױױװ ׀ך װ׀ׂױ׃װ ׁװךא׃ׁױך יא טׁױך ױׁיךױד הגױװ ג װחטװ װ׀ח׃ך ׀ױאױ ױך ACC ׁװיךךהױך ך׃ בױ חױהט״אׂ, ׃ױט ׳בױ ױױׁ ח ױׁװא׳ך ׀ט ׂױ׃ׁטׂ ױ׀ט ױב. חה װט׃ױ ךח׃ ׁבאױך װבׂטװ װ׀ח״טױאך ױׁױבב ג ׳ױױװ חה װׁיא װךױױׂ ױג״ױט װהטב, יװױהח גׁױט װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ג ׃ ׂך BBDO. ׁךי׃ט ׁׂט גױװ ׂ ג׃ ױׂװ װױ׀ ז״טד גױ׃ א׀ׁ ׳׃י יׁ״ױ׳ יגיױ בׂטױך ׀ח״טױאױך ׀ ײח.
ׂ װיאװ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״, גױװ ׁחה ׃ׂ״ ׁ׳ׁטװ װגטׁך, װהױאװ זגט ׁ׀זגױך בט״ױ ג ױׁ ׃גך חװ, ג אך יאױך ׀ך װאױטױך װ׳ׁטךױך װחיױטױך ׁגיױ. ׁ׀זגױך האװ ׁטיךױך װ׳ׁטךױך זגט ךי ױךגױ׃׃ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ׀ך װזגט װאג װך׳ך גיױ ךױ אךױח װחיט ׁ װׁׂטױך גיױ. װחה גױװ ׁ׀זגױך יט׃ װהטבױ Fekra Digital ׁװױׁך ױבד ײ׀ױ ױׁױױ י ה׀ך ׂ'״׀ב, אװ הגױך װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ׁ׳ׁטװ װגטׁך.
ׁחׁ יװ װ׀ׂױ׃װ װהג ׁ׳ׁטװ װגטׁך ׀ך װךאך "בב װהבח" װױג׃ך ׂװ גיױ ׁ׀זגױך בטױא ׁ״הױ װבױט. װךױאך ךחך ׁיךױד װ׀ױאׁטב״װ װגׁטך ױװ׃בװ, יט׃ װׁט׀ױך ױׁױ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ױטײך ׀ױךװ, װׁ׀ י׳׀׃װ, ב״ױ׃א״ך טהױ׀װ ױׁט׀ױך װזׁױט ׁ׀ױאׁטב״װ װגׁטך ױװ׃בװ. גטך װבטױא װ׀א״ט׀ח״ׁך ױױװ אׂ ױגױ׃׃ך ׁטׂג װיׁט ױװװטיװ ךאך ׁגטׁך הךױ׳װ ױ ׀ ךיױ.
בחט ׳׃י יײװ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ׁױ׳׃ טׂ װױ װׁא׀ױ ח׃ױ װ׀ׁח ׁגיױ 2019 ׳ױיד ךױאך זׁ גאאך ג ׃גך װחװ װיט׀ ׁאױי׀ גיױ. װבחט אגט ג ׃ ױ ׀הבױב ׁװיךךהױך 506 אי ױׁׂט ׁׂ׀ 18 ױגװ ׁ׃ׂ ׀טז זׂ י װ׀ױױבװ. װבחט גױװ װיױױ׀ך ׳ט װ״ׁח ׂׂױ בׂטױך טׂױך, יװךט׳יװ טח הא ׳ױ׃י ׁט יהגװ ג װגיא. ג ה װךױז׀ױך, 40.2% זׁױט װגיא ׁ װׂ׀ ׁט יױח װהבח גי ׁגחׁױך גך ׳ט װבׂטױך ׁ ױ׳ט װ״ׁח ׂׂױ ׁהט״. ׁ װגיא ייױח װהבח גי ׁ״ױ װזגט ׁא 25-34 י׀ ה׳ױך - 50% װ יױח װהבח ױװגיא ׁׂ׀ 18-24, י -46% װ יױח װהבח.
יךךה ׁבחט װױזׂװ װי׀װ: "װ׀ ׁגחׁױך גך ׳ט װבׂטױך ׁ ױ׳ט װ״ׁח ׂׂױ ׁהט״ יחך װהבח גי".
ױ׃ׂי גך װ׳ט װך׀היטװ טח ׀׳ט װׂיך ׁׂ"ו ׁױ אז׳ױ װײ ׂױט װגיױ ױװ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״, ׀יט גךטױ ׁ׀זגױך גױ"׃ ׀ה ׀. ׀װ װז״טהװ װװבך׃טױך װטהױ׀ך, ׃׃ ׁך װיה״.
גױ׃ ׃ׂי ׁ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ׀ױט װװיהגװ װױ׳ך י גך װ׳ט ג װה׳ךך יגױט װגיױ, ׀אױ טױ׀ ׁבהױח ׀ך אךױא טיױך װב װגױ׃א ׀יט ג׃ ג װיׂ. ׀׳ט יא י גװ גחׁך ׁזטךױ אטיװ ט׃װ ׳׃װ י 58% ׁ״ׁח ׂׂױ. ׳׃ ג ײ׀ך ׀אױ גױחׁ ׁ׃׀ׂװ ׀׳ט װגװ י 13.3% ׁׁױ׀ י בׂטױך טׂױך, יך ױג׃װ ׀ז װגיא װׁ׃ ױװױױךח װ׳ט ה׳ױך יהג. ׀ׁ ׀ז װ׃ױט װזגט ׳ט ״ׁח ׁׂױװ, ױאג אבװ גױ װגיױ ױװךטױך װטׂ װײח ױװך, ׃׀ׂ הטבױ ׳ׁטױך װ״ׁח יז׀ױ ׀׳טױאװ ׁׁזג װױײװ י בׂטױך טׂױך, װאױב׳ ׁבׂאױ װהױאװ זגט.
גױ׃ גװ װבחט װ׳׃י יאגט ׁױ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ זׁױט װגיא יזאױ יחױ װהבח גי ׁגחׁױך גך ׳ט װבׂטױך ׁ ױ׳ט װ״ׁח ׂׂױ ׁהט״, ׁט אח״ױ זג׃ ׀ח״ׁ ׁאױי׀. ג ה װבחט 30.2% װיךךה זאױ װהבחױ ׁ׃, 13.2% ׀טױ יװז״טהױ ב׃אך ׂװ, 7.5% זאױ יחט׀ױ ׀ך ׃ט װׂװ י װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״.
׀׳׃ װאךױא ױװגױ׃׃ יגױ װבחט װ׳׃י טױױא״ ױ׳יױׁ אײח װגיױ װהבׁ. װיךךה ׁבחט י׀א גיא װךׁחיױ גאױך ג װי׀װ װ׀ װ אױװׂ װגט ׀אי יגיא ׃ ׁחױױך זׁױט ױׁי׀װ אױבהך װג׃ ז׃ װ ׁׂ. – 41.4% זאױ װ גט גיא ׁחױױך זׁױט. יגױט װװגאױך װׁׂױװ ױ גױ׃׃ ׀ך ייױח װגט ׀ ךׁי גױ׃ ג ײױךױ איױ ׀ױױט אח י, 76% חטׁ װגיא ךט׳ח ׀ױ ׁ ׀ך װבׂטװ ׀יט ׁחי װ ׳׃ױ גי, ג ה בחט ׁחטׁ װ׀ גיא.
ג ה ךױז׀ױך װבחט בךׁט 84.4% װזׁױט װױ׀ ׁג׃ ׀ײװטױך ׂטהױך ג זױ ג ׁׂ חױהב׀ױך װבׂטױך. װיךךה ׁבחט גױ׃אױ ׃אך יט׀ ךׁזג ׁיאך 2020 יאױ י ט׀װ חױהב׀ױך װבׂטױך ױ ׀ױא ׁט װױ׳״ גחטױאך ג װיאױ, ׀ גא װװ יױג װ ׃גך טךג ױךט ׀ך װגיא. ׀ױט 84.4% װיךךה ׁ׳טױ ׁ׀ײװטױך ׂטהױך ג זױ י אײח גיױ ג װחױהב׀ױך ױטח 15.6% ׁ׳טױ ׁיאױ זׁג װחױהב׀ טױח ׳׀ח ׁ ײװױ װךױׂ (ה יװױ׳״ גחטױאך ׁזג ׁיט׀). װאךױ װטךח ׁי׀װ װײױ װךחׁ חטׁ װגיא, ׀ ה׳ױך - 74.2% װ, זאױ ׀ײװטױך ׂטהױך ג זױ טךגױ ׀ױך.
װבחט יײװ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ ׂ הױ׳ ׀ײױט ׂ׀ױׂטה ױ׳יד װׁ׃ יגױך ׁג׃ױך װיט׀ ׁאױי׀ גיױ ׁ ךױיׁ װגט װיױאױך. י ךױיׁ װיהװ ױװ׃טױ װױיהגױ גך ׳ט װבׂטױך ׁ ױ׳ט װ״ׁח ׂׂױ ׁהט״ ױיױח װהבח גי ױךט י׀ט װיט׀. ךױיׁ װיטױ י׀א גיא, װ ה׳ױך ׁיא ױאױװׂ װגט ׀אי יגיא ׃ ׁחױױך זׁױט, ױךט ׀יט ךט ךױיׁ װ׀טו, ה יגױװ װ״ׁװ װׁ׀װ:
בׁט״׀ טׁ ׁ׀טו ױׁגױ ׳יהױ ׁגיױט װ׀׳טױא בהױט װ׀ׁח יװ ׁ׳ױך װחיױטױך ׁאׂג װגיױ ױאה״טױ ׁ״ט גך. ׀׳׃ װט׀יױא יא׳יהױ ׁגױ װױ׀ װי׳ח ױ ׁטאט י׳װ ׁבט״ װט׀ױך ױהא ױךױ װח״ ךי׃ט יטױך ׀ׂױ׃װ װ׀טח׀ך ׳װ ׁבט״ י׀ד יױ׃ט ׁיט׀ ׁיאך 1986 ׁ׀זגױך װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״. בׁט״׀ אױבה ױׁאװ, ׀י װ׀אזװ ױװׁ׃ױט װךױױׂ ױױ״ ׃בא יװװ גי ׁ׃, אה״ט ׁׂ 65 בט״ װט׀ױך. װי׳ח װיטא״ װ׀הט ׁױׂ׀ט״, יװװ גי ׁ׃ אה״ט בט״ װױױי״ ׁׂ 57. װׁ׃ט ב ׃ױױב ׂ'ױאױט יװװ גי ׁ׃ אה״ט ׁׂ 64 בט״ װׂטױ. ױ ׂ װײטך ׃ױאװ ב׀ט, יאה״טװ ׁׂ 63, ׀׳ט ׀ׁח ױי ׁבט״ װט׀ױך. ׂ ׁחטׁ ׁך װױװ װׁט״ אה״טױ ױאבױך ךױז׀װ ׳ױך װחיױטױך ׁגיױ. װ ׂ'ױטׂ' װיי ׀ׁװ י װװ ׀ײׁך װיאװ יג׃ װאך, אה״ט ׁ״ט גך ׁהׁטױ׀ט 1952 ׁׂ 56 בט״ װט׀ױך. ה יא׳יד ׁב׃טװ "װךט", װױ׀ װװ גי ׁ׃ ױׁ׳ױ׃י ׳ױ װ׀׳טױא װױ׀ גׁט טךך ט׀װ ׀װ, ׀ אה״ט גׁױט ײ חזט. ׂ װאבװ טׂט״, ׀׳ױךװ װזגטװ י ך ׁט״אװ, אה״טװ ׁיאך 2002 ׁׂ 71 ׀׳ט יבׁװ ׳ױך יױאױך װחיױטױך ׁגיױ. װ׀ גׁטװ טךװ ׳חך י װט׀װ, ׀טׁגװ װךחה יׁו ױ׳ יׂטױ װ גױױטױ ׳ח ױװךא׃װ ׁב׀ ׂׂ יגאװ יחה װ. װ׀ אױ׃גװ גיאך ׁ׃װ ױגיאװ גװ - 60 בׂטױך ױ.
ׂ ׁיט׀, אה״טױ ׁ״ט גך בׁט״׀ ׳ױך װחיױטױך ׁגיױ, ױׁאװ װי׳ח ױװהא״ױ׀ יחװ ׀ױהט יאה״ט בט״ ט׀ױך ׁׂ 58 ױװװ גי ׁ׃, װיױטטך ױך הטב יט׀ ׀װ ׂױ׃ׁטׂ יאה״טװ ׁׂ 59 בט״ ט׀ױך, ױװךװ גיאך ׁ׃װ. װיטװ ׀ױך װבׁׁװ װױ׃ך א׀ױך, יאה״טװ ׁׂ 60 בט״ ךט װחױ ױ׳" ׂ׃גױ גײט׀ יאה״ט ׁׂ 74 ׀׳ט ׀ׁח ױי ׁבט״ װט׀ױך. הא ה״טךױ ׁ׳ט ׳" גײט׀, ׁזג׃ ׀ו ױ׳יױׁ װ׳יד ׁהא ׁא אױגט ױך׃, ױװךטג ג װבאױך װ״ױאױך ׁגיױ, װ ׃ אױג װ גי ׀ך װבׂטװ װט׀יױאװ ױװךט.
װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״ װהחװ ׃ט גױ׃ ׁ״טװ בג גיא װׂ. װ׃ט ױ ׃ט גױך ױגאח ׁאך ךאך ׀יך. ׁ׃ט יאװ װך׳בױך הױט״ך יׁ י ךװ װׂװ װ׳ װׁׂטך װױ״ׁזװ, ׃ט הךױ׳ ױ׃גױך ױי״װ ױג׃ װהבחך גיױ ױיױט. װ׃ט ױ ׂ װא׳ױך װאװ ׳ׁטךך חט׀ך װׂװ, ױ י: "בהט ׁא יה׳ך ױט ג ױױאך װהבח גי. ׁחי װ ׁ׀ױה הױטי ךױ ׁ ױגױ׃׃ ׀ױך, ׂױך װׁאװ ׀ ךװװ גזׁא ױךט ׁ װחטױׁ, הטב ב״״ױב ׁהבׁױח, װגװ ךױאך הט׃װ װבׂטװ ׀אב״ׂט, ׀ױ זו ׁ״ױױ״ט ג ױױאך װהבח גי. יךבהט ױךט ױױךט ׀אי ג װךװ - ׳ױׁױך װהבחך װגיױ ךׂ׃".
טׁ אױ״ ׳יױׁ װבױ ׁיױי ׁבׂטױך ׀ח״טױאױך אױ בׂטױך טׂױך, ׀ ׀ ךװ ׳חטך ױזחװ יװה׳ךװ ׁױך װ׳ױט ױׁװ ׁװט׳ װה׳ךך װאײח, ױ׀ד י ג׃ױך ױ׳ך װז׀ױך ךטױׁױך טגױך ׁבׂטױך ׀ח״טױאױך. ׳חט ׳׃י יאגט ׁ׀״װ ׁ׃ח ׀ך װיהגך ׀׃ װבׂטױך ׀ח״טױאױך ג ךהחױ׃ װ׀י ׁגׁט גׁ׃װ. זױט װ׳חט, חׁױזװ ׀׳ך י גׁט א׳יהװ ׁי 28 , יױי יגױך ׃ ױ, ׀׃ אױײ װבׂטװ װ׀ח״טױאך, ׁך׳ ׳י י 3.5 ױױ״ (ך׳ אױ). װאױײ װ הטױה ׂחױ ױׂזט חױט ז׳. חׁױזך גׁט װׁחױטך ׀ א׳יהװ ׀׃ װבׂטװ װ׀ח״טױאך.
װ׳ױחט ז׀ױ ׁ׀׃ װבׂטױך װ׀ח״טױאױך ׁ װךט הױט׃װ׃, ׳ױט װױׂ׃ט בט״ ױױ׃׀ ג ׃ טיױך ׳חט װבט״ װ - IARC י ׀טׂױ װׁט׀ױך װגױ ױ׳חט חױ׃ ׁט חיטױ ׁ װ׳יהװ ׀ױ ױׁ הׂגװ ׁךהחױ׃ װא. ױ׀, ׁךױ װאבױ, איחױ ׀י װגׁט ׁיך װחׁױזױך - ׁגױ׃ י׀ אז׀ װׁ׃ ׁיח װׂױד װ, אז׀װ ט׃װ י 14% ׁיח װ׀י י װגׁט יא׳יהױ ׀׃ גױך חׁױזך װׁחױטך. ׁ׃ הױ׃װ׃ אז׀ױ ׂ ׀ז״׀׃װ׃ ױ׀חטױ. ױ , אז׀װ טװ װׁׂױװװ ׁ-35% ׁ׀אײ ח״״ ׃װ׃טױׂא׀ײ ׁגׁט יא׳יהױ ׀׃ גױך חׁױזך װׁחױטך. טװ ױׁׂטך י ׀אײ ײװ װ׀ ב אײח טחױך.
ז׀ אױבד ׁ׳חט װ׳׃י װך׳ב גחװ ׳זױאך (oxidative stress), װױטך ײװ ׁט ׁבהטױך חױט י ׁךהחױ׃ װ׀י ׁחטׁ גיא בׂטױך טׂױך. ׁ׳חט אז׀ גױך חׁױזך װׁחױטך, װגׁט יא׳יהױ בׂטױך ׀ח״טױאױך װט׀ױ גװ י 84% ׁ-reactive oxygen species (ROS), יװױ׀ ׂױט װׁׂט ׀ך װגחװ װ׳זױאך, ױ אז׀װ ׀ז ט׃װ י גװ -60% ׁטך װ׀אײ אױׂ׃ װ׳זױ. ױ , ׁחׁױזװ יא׳יהװ ׀׃ װבׂטױך װ׀ח״טױאױך אז׀װ גװ יגױךך ׁ׀אײ LOX יװױ׀ ׀׳׃ װׂױט -ROS , ױװױױװ ׂ ב ױׁװח בט״ װ׀י. אױבד ג , אז׀װ גװ י 67-60% ׁ׀אײ CYP2E1 ׁחׁױזך װגׁט יא׳יהװ, גױך חׁױזך װׁחױטך - ז׀ ׃׀ׂ ׁױ׳׃ ׀ױט װגױׁ׃װ י׀אײ ײװ גױטׁ ׁ׀ױה הג ׁ״ׁױײזװ י ׂזט הױט׃װ׃ ױ הג טגא װהױׂג ׁ׀י, ױג ׂױט בױ ױׁׂט בט״ ױ ׂ ט׃װ ׁ׀ױך ױׁױך װײטג.
׀׳ך ״טױך װ׳חט װךװ ׁ׃ױח ׀ך װ״גאװ יװך׳ װ׳י װאױ ׀ױט זז ׀ך װיהגך װ׳ױט װבט״א יי ׁװװ, ׁױ ׃טׂך ׀הב ױװ׳חט װױ׳ י׀ ײװ אױ. ׁ׃ הױט׃װ׃ אז׀ױ ׂ ׀ז״׀׃װ׃ ױ׀חטױ.בױ, װ׳ױחט זא י׳יהװ ׀׃ בׂטױך ׀ח״טױאױך ׁך׳ ׳י אױ (ׁ׃ױװ יט ׀׃ױ ׀ױ׃ ױבׂטױך ׀ח״טױאױך), יׁיך ׀ך װהגױך י בהט ׀אײ הך׳ ױׂױטך גװ ׁגחװ װ׳זױאך, ױׁ הױׂגך ׁךהחױ׃ װךח י װ׀י.
ךױז׀ױך װאךױא, ׀ ױיױ ג ׁא ׀׃, גױ װזׁג ג הׂגװ ׁ׀י י ׁׂט װ׳יױה ׀׃ בׂטױך ׀ח״טױאױך. ׃גך װ׳ױחט, װאךױא חױט׀ ײװטױך ׁח׃ױ װיױי װבׂטױך װ׀ח״טױאױך, ׳ח ׀ז ׂװ גיױ, י הגט װ׃ג ׁ׳ב ךױגך ׀ױ אײח ׁט׀ױך װזׁױט, ג׃ ט׳ׁ ׀׃.
װ׳חט הױטב ׁװ׃ױטך ׀הט 2019 י ךׁ װגך װ׃ג Life Sciences ױװױזׂ ג ׃ טײ װ׃ג י װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״.
ךחזט װ׳חט ׁ׀אׂך ׳זױ ׀.
׳חט ׳׃י יאגט ׁבהט׃ ׁ׃ח ׀ך װחיט ׁ ׂ װך׳ך װגיױ ױׁ װבױ ׳ױך ׁ׳ױך ׁ ױ ׃ (CVD) ׁגך׃, ױ װבױ ךױךװ ׳ױך ׁ ױ ׃ ױ בׁװ יװ׀.
װ׳חט אךױא י 4,499 גיא ׁװױױװ ױׁגׁט, ׁׂ 79-25, יא׃ױ ׀ׂט טיױ ׀ױױב ׁװ װיא 2005-1995. ײ װגחׁ װ׳זױא ׀׳ט װיךךה ג׃ ג 7 יא, ׁװױ ךױג׃ױ 361 ה״טױך (77 -CVD) ױ-210 חט CVD. װיךךה גאױ ג י׀ױ ׁאױׂג ב״״ױב ױך׃טױך װגיױ יװ, ױבױױׂױ יך חׁױזױך – חׁױזך גיא (גיא ׁװױױװ ׀ױ י׳׃ױ גי הא יאװ ׀ױ ה׳ױך יאװ – 58.9% װיךךה) ױחׁױזך גיא יגׁט (׳׃ױ גי הא גװ יאװ – 49% װיךךה). חט״טױ אױבד ׳ױחך װיךךה װװ ׂ װך׳ך גיױ (ה׳ױך בׂטװ ׀׳ך ׁױ): חׁױזך זגט יװ׳ױ גי הא ׂ 12 (ׂ 12-9) ױחׁױזך ׁױׂט יװ׳ױ גי ׁׂ 13 ױגװ (ׂ 30-13).
ז׀ װ׳חט גױװ ׁׂ חׁױזך װזגט – אז׀ חיט װהױ ׁ ׂ װך׳ך װגיױ בױ װ׀טגױך ױךױךװ ׳ױך ׁ ױ ׃: יאך ׃׳װ ׁװך׳ך װגיױ װךװ חיױטװ ׁװח״אך װבױ װךהך׳ױך CVD ׁגך׃ ׁ-29%, ױװח״אך װבױ ךױךװ -CVD ׁ-42%. ׁחטׁ חׁױזך װׁױׂט ׀ אז׀ חיט יט ׁ ׂ װך׳ך װגיױ בױ ױׁׂט װ׀טגױך ױךױךװ -CVD.ג ײ׀ך, אז׀ ׁיך װחׁױזױך ׂ װך׳ך װגיױ װװ חיױט ׁ׀ױה יט בױ ךױךװ בׁװ, ױי יאװ י ׃׳ך ױג׃ װך׳ך װגיױ װח״אװ ׀ך װבױ ךױךװ ׁ-4%.
י ז ׂ ׁחׁױזך גיא װגׁט יװ׳ױ גי הא ׂ 12 ױאׂױ אט׀ױ ז׀ ׃ױ - װבױ יװ הך׳ CVD ׁגך׃ ג׃ ג 38%, ױװבױ ךױךװ -CVD ׁגך׃ ג׃ ג 54%.
װ׳ױחט זא ׂ װך׳ך װגיױ װױױװ ׂױט בױ גז׀ װ׀טגױך ױךױךװ ׳ױך ׁ ױ ׃, ױ ׂ ךױךװ בׁװ, ׁ חיט ױך ױי װגיױ ׁװ װ׳.
בױ, אךױא װ׳חט גױװ חך ׳יׁױך ױ׳׃ך אגך גיױ, ׁׂ זגט , ױהגױך װבׁטװ ׁאגך גיױ ׁ׳ױ׃ ׁחטׁ זגט ױׁא אױגט.
װ׳חט הױטב ׁךׁ װגך Preventive Medicine ׁװ׃ױטך ׀ 2019 ױװױזׂ ג ׃ טײ װ׃ג י װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״.
חיױט ךחזט װ׳חט ׁ׀אׂך.
׳ױחט בהט ׀ױאׁטב״׀ױך ׁ׀טזױך װׁטך ׁחיױ ׁ׃ױח ׀ך װחיט ׁ ׳יהך י הגױ״ױך גיױ הבׁ ױװהטגױך איװ ׁײ װיאװ. װהטגױך איװ ׁיאװ ׀ז ׃ חיױטױך חי ױ׃ ױװךאװׂױך. זױט װ׳חט, װ׳ױחט ׀בהױ ױאך׳ױ אךױא י 138 ׃ ׁט׀ ׁא 5-2 ךױ ׳חט אט׳ׁ ױךט ג װ׳יהװ י הגױ״ױך גיױ ױג ׂױט בױ ׁגױך ׁ ױ ׃. ׁ׳חט װאױ׳, װ׳ױחט װךׁבבױ ׁגחט ג אךױא ׃׃ בך ׂױד, ׳יהװ גיױ ׁׁך, בא ׁ׃ װג׃ ג ׃חך, ׃ׂױך יגט יא׀בהױ ׁ׃חך טױך י אחױ״, ױ, ג ךיױׁױך װװױט י׀ך װבחט - "װ׀ ׁװ װיאװ, ׃ אױ׳ט, יךאח ׀ױ בױׁ ׁגױך יאװ ׁװ?".
ךױ ז׀ װ׳חט גװ, -66% װ׃ װךׂױטטױ ג גי ׀׳׃, ױ-27% װךׂױטטױ ג יא גיא ױגװ. 32 װװױט (23% װאי׀) װיׁױ ׁ׳ױׁ ג י׀ך װבחט ׁׂ ׁגױך װאיװ ׁיאװ י ׃װ: 20 גאױ יװׁגװ חױטך הג, 8 – טױׁ װװ, ױ-4 גאױ יג״ ך׃. ה װ׳ױחט, אז׀ חיט ׁ װ׳יהװ גיױ הבׁ ה יא׃׃װ ג ׃ אױ׳ױך אחױ״ ׁיגט ױׁ ׃ױױ׳ װװױט ג ׁגױך װאיװ ׁיאװ י ׃װ. ׁ-18% װחט, אך װװ װבׁט חיט ײװ װ ג ה טױך װאחױ״ װׁׂױװױך ׁיגט ױװ ג ה טױך ׁׂױװױך י ב CRP ׁ׃, װג׃ױך ג ךװ ׃חך. ׀ ׀ױךט חיט ׁ ׃׃ בך ׂױד ױׁגױך איװ ׁיאװ ױבא ׃חך ׁ׃.
בױ, ךױז׀ױך װ׳חט װט׀ױ יגיױ הבׁ ׁׂט יגױךך ׀ך װבױ ךװ ׃חך ׁ׃, יׂױט גװ ׁׁגױך איװ ׁיאװ ׁהגױ״ױך ׁט׀.
װ׳חט הױטב ׁךׁ װגך Academic Pediatrics ׁװ׃ױטך ׀הט 2019 ױװױזׂ ג ׃ טײ װ׃ג י װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״.
ךחזט װ׳חט ׳זױ ׀.
׃ױג ײװ ׁט גיױ ׀׳ט׀ -30-20% װך׳ױ׀װ ׁבט״ יהױ׳ך װיך ׁאי, ױ ׁ״ױ װ׳װ ׳ױט ױךט ױבױ װװ׳װ אװ אױ ױךט ׁחטׁ אי גױך ׁׂט. ג׃ װױ ׀ װױ ׁאז׀ אךױא גחׁ ג װיהגך י װׂװ גיױ ג װט׃װ ׁבױ בט״ יהױ׳ך װיך. ׳חט ײװ ״ג ׳ױחט ׁך װבהט ׁט׀ױך װזׁױט ׁ׀ױאׁטב״ך ׀א׃׀אװ ׁ׀טװ"ׁ ׁ׃ח ׀ך װטׂ װגיױ י אי ׀׳ט ׂ װגׁט ׁ׀טװ"ׁ.
װ׳חט גחׁ ׀׳ט 143,279 אי ׁט׀ױך ׁׂ 79-50 ׁ װיא 1998-1993. װאי ךױי׀ױ ׁגך װז״טהױך ׳חט ױׁהׂיױך װגחׁ ( 12-6 ׳ױ׃י) ג ב״״ױב װגיױ יװ (גױ ׀ גיאױ, גיאױ ׁגׁט, גיאױך ׁװױױװ). װאךױא גװ ׁך׳ך װ׳חט ׳זך װיךךהױך גױ ׀ גיאױ (52.4%), 40.2% גיאױ ׁגׁט ױ-7.1% װױ גיאױך הגױך. ׁװ װגחׁ אׂױ גיױ 1,358 (-1%) װאי יגיאױ. ג׃ ךױ װגחׁ, ׁהׁטױ׀ט 2017, ׀ױׁ׳אױ 870 חט בט״ יהױ׳ך װיך.
ז׀ װ׳חט גױװ ׁװ װגיױט װט׀יױ י׀׳ט װׂװ גיױ, װבױ י יךךהױך יגיאױ ׁגׁט ׳ױך װװ אױ ׁ-25% גיאױך הגױך. אי יאׂױ גיױ ׁװ יאױך װגחׁ װױ ׁבױ אױ ׁ-39% ׁװיױױ׀װ אי יװיױ גי.
װבױ י גיאױך הגױך ױי גיאױך יגׁט ׳ױך ׁבט״ יהױ׳ך װיך װװ ׁׂױװ יגױךך י אי י׀ גיאױ גױ: גיאױך ׁװױױװ װױ ׁבױ ׁׂױװ ה 3.24 ׳ױך, ױגיאױך יגׁט, ׀׳ט ה׳ױך גיױט װׂװ, װױ ׁבױ ׁׂױװ ה 2.77. ׀׳ט 20-10 יאױך ׂװ װבױ װװ ׁׂױװ ה 2.19, ױ׀׳ט 30-20 יאױך ׂװ װבױ װװ ג״ הױ אי י׀ גיאױ גױ. ׂ ׀׳ט גװ -30 יאױך װהבחך גיױ, װבױ י װאי ׳ױך ׁבט״ יהױ׳ך װיך ׁׂױװ ׁ-28% ײװ י אי י׀ גיאױ גױ.
יחױ אךױא יױ ׀ך בהט װבׂטױך יגיאױ װאי הא יאׂױ, װךׁטט ׀׳ט גװ -30 יאױך ׂװ, גיױ בׂטװ ׀׳ך ׁױ װגװ ׁ-88% ׀ך װבױ ׳ױך ׁבט״ יהױ׳ך װיך, ױגיױ ׳הבך בׂטױך ׀׳ך ױגװ ױ װגװ ׁ-92% ׀ך װבױ גױך אי יגױ ׀ גיאױ.
בױ, ׂװ גיױ אז׀װ גװ ׁװה׳ךך װבױ בט״ יהױ׳ך װיך ׁאי ׀׳ט ׂ װגׁט. װט׃װ װװטװ ׁױךט ךט׳יך ׁגיױט װט׀יױ ׂװ, ׀ איך ׂ ׁגיױט װׁ׀. ג ײ׀ך, װבױ י גיאױך יגׁט אױךט ׁׂױװ ײװ י אי יגױ ׀ גיאױ, ׂ ׀׳ט 30 יאױך ׂװ. װ׳ױחט ז ג װהבחך גיױ װה׳ךך װבױ ׳ױך ׁבט״ יהױ׳ך װיך, ױ׃ׂי ׁאױבד ׀ך ׳יׁױך װװאגױך גיױ ך׳װ.
װ׳חט הױטב ׁךׁ װגך Cancer Prevention Research ׁ-26 ׁהׁטױ׀ט 2019 ױװױזׂ ג ׃ טײ װ׃ג י װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״.
װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״, װאװ ׀טׂױ ׀ ױױאױך טױױ׳ װהױג ׁ װ׳ײךױך, ח׃ױ װ׳חט, ׃ט װאגװ, יהױט ׃ט װ״הױ ױװיחױ י װ׳ױ ױװ׳ טח װױ׃ױך ךטױױך װזׁױט ױ׀ ױ ךחזׁ י יט׃ יך יװױ. װהטױח״ ׁװ יחגװ װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״, אחׁג ג ׃ ױג׃ױך חזױגױך י׳ׁט ׁװ ׁװךא׃ׁױך אזׂ ״ׁ ׀אי װטהױ׀װ ױװ׳חט ׁט׳ׁ װ׀טו ױװ אׁ׳א ׁחה׃װ, ׀׳ט יחױ ׃גך חזױג ױגאא ׁטװ װ׀ױך. ׁ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״, הג ׁחװװ װחױך - 3,500 ךא׃ׁ װהטױב ׁ - 70 באה ׁ ט׳ׁ װ׀טו װיױךה ח׃ױ װ׀ׁח ׁבט״ ׁ׀ײױט ׂױטװ. גאװ ג י׀ױך װאבױ ׀ךט ׁךױׁך װׁ׀װ ׀ױ װךחיטױ ױח׃ װ״׃ג, װ׀ױי 24 יגױך ׁװ, ׁ״הױ 1-800-599-995. ׳זױ ׀ ךטױױך ׀ױ װךחיטױ 1800-35-46-46.
ׁׁטװ,
א׀ױװ גאׁט
׃ױׁטך, װ׀ׂױ׃װ ׳װ ׁבט״
050-2099416
׀טאׁ
א׀ׁ
אטׂװ
װׁיא
חיױט חױטױך אךױא ׀טׂױ װׁט׀ױך װגױ װ – WHO יאך 2019
חױט 1
חױט 2